ÖLÜ

'İşte böyle yapıldı, atları iyi süren Hektor'un cenaze töreni''. Homeros / İlyada. O tarihlerde, Truva'nın göksel merkez kabul edildiği, tüm Şehir Devletleri'nde, irili ufaklı Siteler'de, şöyle bir kural vardı; Barış karaları bırakır da, suya inerse eğer, savaşkan iki ordunun en güçlü silahşörleri bir araya gelir ve karşılaşırlardı. Kimin kaburgası toprağa değerde, öteki ayakta kalır, kimin kanı pıhtılaşır ve gözü yaşlı olurda, diğeri türkü söylerse, savaşı o taraf kazanırdı. Başlangıçta, bir takım kavgalar olurdu elbette, pusular, ikili, üçlü düellolar, adam kaçırmalar, yersiz kabadayılıklar. Ne ki, koca karınlı gemiler, şarap rengi denizlerde, bunca insanı denizler ötesine, kara topraklara, ıssız bölgelere taşıyacak, güverteler, ambarlar bin bir çeşit levazımla, testilerle, fıçılarla dolacak ve siz insanoğlu; Gönüllüler, maceraperestler, çapulcu ve savaşçıların, bir kişinin bile boğaz kesmeden, gırtlağının tadına bakmadan, birinin bile burnu kanamadan, bir karış toprak çiğnemeden, baharın ve güzün ürünlerine el koymadan, talan ve yağmanın canhıraş feryatlarla süslü görkeminin tadına bile varmadan, kafataslar kadeh olmadan, alışılmış, o bildik yollardan geriye, evlerine, türdeş kulübelerine döneceğini umacak, elim safhalara göz yumacak, öylesi dualarla, budalalıklarla, tütsü ve yakarılarla bu beklentinin, zarar dışı, can yakmadan, ocaklar yanmadan, sağ salim, ölümsüz, güle oynaya, 'gidenin gelmediği, dönenin onmadığı', ruh yıkımsız, yürek yitimsiz ve bir anlamsız umarın kimesneleri olacaksınız... Suçun büyüğü sizde ve günahkâr olanda ne yazık ki sizlersiniz!.. İşte bu çatışmalar, çarpışmalar, toz duman içinde, yerlerde sürünen kafalardan, kargaşa, ilenç ve kavgalardan sonra, savaşçılar ve kurbanların gözü kanla doymuş, masumlar toprağı boylamış, kan ve göz yaşıyla besili toprak bereketini, kana kana ilahi gövdesine çekip, sindirmiş, kan suyu ve etle dolu yiyeceğini, kargışlanmış sayısız cesedini, tanrısal gıdasını ciğerlerine boca ederek yığmıştı ki, güneşin ateş gibi surları yaktığı, duvarlardan kezzap gibi terlerin süzülerek, sıcağın arı kovanları gibi kovuklara, çukurlara ve gölgelere aktığı bir ilkyazın son günlerinde, öğleden sonra, ikindi önlerinde, her iki tarafın en tez ayaklısı, en ağır silahlarla yüklü; ışık hızında mızraklar, ayı şak diye ikiye ayıran kılıçlar, güneşe varan oklar, gölgelere analık eden kalkanlar ve parlak, süslü toynaklar, keçeden, meşinden, manda gönünden, demirden, sağlam zırhlarla bezeli, çelik tolgalı, yıldız mahmuzlu, dev topuklarla, savaş arabalı, dizlikli, meşin çarıkları, ibrişim bağlı sandal, ceylan derisi sadak, kıvrık gagalı, arzulu yatağanlar ve bağcıklı, askılı tokyolar, tunç kargılar ve eşsiz ezgileri ve bulutlara değen, göklerde çalkalanan naralarıyla orduların en gözü pek iki yiğidi, en cesur, en cenk sever, en cengaver iki pusatlısı; Truvalı şahzade, Atlas yapılı Hektor ve Akhalı kral naibi, Herküli genç Aşil ortaya çıktılar!.. Meydan uğuldadı ve işaretler verildi... Deniz kıyılarında Helen birlikleri, Akhalar, birleşik site devletlerinin güçleriyle, 'isteksiz' gönüllüler, yersiz yurtsuz serseriler, köprü altlarını, kemerleri, susuz sarnıçları sığınak yapan aylaklar, işsiz güçsüzlerle, palas pandıras sahipsizler, pelül perişan kimsesizler, pejmürde, kurtsuz kuzusuz değneksizler dizilmiş, seyrediyordu... Truva tarafında tüm bir halk surlara yığılmış, mazgallar ve kulelerden, et yığınları, ayyaşlar, kralın yakınları, akranlar, akrabalar, su satıcıları, vergi tahsildarları, şımarık çocuklar, deli dolu gençler, yaşlılar, asalı ve beli bükük kocalar, karılar ve solgun, gencecik yüklü kızlarla, karınları burnunda, abstraki, çilli suratlı, gamsız tasasız, neşe yüklü gebe kadınlar dizilmişti. İki usta, kılıç suyunun Koçero'su, iki savaş arasının uyur gezeri denilesi, mertlik destanlarının, krallık maestrolarının çarpışması saatler sürecek ve günler birbirini izleyecek gibi görünüyordu. Yorulmak nedir bilmeyen, kanın içine doğmuş, bükülmez, çelik bilekli, şahin gözlü, çevik ayaklı, silahların ellerinde oyuncağa dönüştüğü, beceri ve ustalıklar, usa sığmaz cambazlıklarla el değiştirdiği iki yiğit; temaşayla aç ruhları doyuruyor, gönülleri titretiyor ve izleyenlerin yüreğini, göğü sarsan hançerelerle ağzına getiriyordu. Parıldayan yatağan, ışıldayan toynak ve tozluklar, yaldızlı mahmuz, katlı, kalın kemerler, kara bileklik, ardından dumanlar tüten, kıvılcımlar saçan mızraklar ve göklerde yitip giden oklar, talihli izleyicilerin düşler sepetini bin bir renk ve kişneyişlerle dolduruyor, akıl tasını doyuruyor, yüreklerine çağlayanların çelikten şarını, buzlardan buz sularını serpiyordu. Tarih boyunca olduğu gibi, güçlülerin savaşını, soyluların kargışını; akıllara durgunluk veren, küçücük bir hata, iki cihanda düşlere sığmayacak, minicik bir aksilik belirleyecek gibi görünüyordu. Her iki kahraman, her iki cavalagöz, kuyruklu bir canavar gibi atılıyor, amansızca saldırıyor, tozu dumana katıyor, koşuyor, haykırıyor, atlar şahlanarak kaçışıyor, metal yorgunu ürken arabalar, bir sürtme, itme varmış gibi, ta aşağılara, yarların başına kadar sağa sola yalpalayarak devrilip, uzaklaşıyor, tolgalar kafa kafaya çarpışıyor derken, her iki yiğitte aradığı boşluğu bir türlü bulamıyordu. Priamos yanlıları, çağdaş bir kentin ve ticaret erbablığının incileri, ustaları, çağın modernite bulgunu bereketli hilali, alış verişin altın kurallarının geçtiği, ortakçılığın belirlendiği, bayındırlık ve toplumsal birlikteliğin içselleşip, benimsendiği, sanki göksel bir buyruğun tüzeliğinde, mekanizma ve tekniğin, altın oranların, haktanır terazilerle işlediği düşler kenti Truva'nın; surlarını tıka basa dolduran kalabalıklar, büyük bir heyecan içinde karşılaşmayı izliyordular. Akhalılar, buraya yağma ve talan isteriyle gelmiş Agamemnon ve korsanlar korsanı Odysseus'un yarıcısı Menelaos yanlıları, el koymacı konakçılar, çapulcular, nice gözü pek, yüreği kara serüvenci ordularıyla, sıradan insanlarda kavgayı içrek deniz kıyılarından, uzak yamaçlardan ve sağa sola serpilmiş küçük tepeciklerden, el yapımı 'tepeliklerden' rekabeti ağızları sulanarak, hızla yer değiştirip birbirine çarparak, itişip kakışıp, önlerine gelenin boğazına sarılarak, kimileri de dili kurumuş, ağzı yanık, dudağı uçuk biçimde seyrediyorlardı. Truva'nın prensesi, eşsiz, biricik sultanı, geleceğin gözde kralı, yağız halefi Hektor'un narin ve zümrüt gözlü eşi Andromak herkesten fazla heyecanlı görünüyordu, ne ki Aşil'in hiç bir bekleyeni yoktu arkasında, o dağların, yamaçların, eteklerin çobanlığını yapan, düzlüklerde aslan hayaletleriyle boğuşan ve agoralarda ıslık çalarak dolaşan, çapulu adet edinmiş, bir kır tilkisi, bakılışı güzel serkeş ruhlu biriydi. Çarpışmanın bir türlü bitmek bilmeyişi, o küçücük hatanın, o can alıcı anın nereden geleceği konusunda insanların kendilerini, güneşin ve ayın oyunlarına, göklerin ve yıldızların kumarına terk etmesinin önünü, engelsiz ve dikensiz yolunu açıyordu. Hava kararmak üzereydi, belki içgüdüsel bir sanıydı ama insanlar sabırsızlanıyordu, akşama kalmadan herkes evini barkını toplayacak, sığırları ahırlara dolacak, keçi ve koyunları ağıllara koyacak, sütler sağılacak, yumurtalar toplanacak, oraklarla otları kesip, şişlerle örgüler örülerek, işliklere, tezgahlara koşulacak, zeytin yağı değirmenlerine uğrayıp, küspeler, kavutlar alınıp verilecek, arpa mayalanıp, buğday ve kenevir değişilecek, haşhaş öğütülecek, çıkrıklar dönüp, demirciler, marangozlar övünecek, sular akacak, kızlar kolyeler yüzükler takacak, kalan zamanda, belki agorada, belki de taşla döşeli yollarda değiş tokuşlar, takaslar yaşanacak, yüzler gülecek, çocuklar sevinecek ve evlere dönülecekti. Akha yanlıları ise kaygısızdı, yineleyelim ki uzak yollardan salt kapkaç için, salt kan döküp kutsamak için buradaydılar, savaş yıllarca yıllar kadar yıl sürse onların umurunda bile değildi, çalı çırpı, çift çubuk, börtü böcek, çörtü çörtlükle, dağın ve ormanların, vandal ve barbarlığın, otlayıp, sağılmanın, kızıl salkımlarla ağaçlardan atlayıp, akşam alacasında dağılmanın ve sandallarla, sandaletlerle yaşamanın saltanatıyla, bungun, sıkıcı bıkkınlığından gelen, hırçın bakışlı, kindar ve umarsız çocuklardı onlar. İşte tam o sıralarda Zeus, topuz sertliğinde bir karar verdi, bu çarpışma elan bitecek ama savaş sürecekti. Her iki taraf için ortak bir kabullenim belki böyle olası ve böyle geçerli olabilirdi. Olaylar beklenmedik bir hızla ve göklerde akan bir yıldız kadar çabuk gelişti. Andromak ortak meyveleri olan, gelecekteki 'geleceğin' veliahdı, küçücük yavrusunu, uğur getirmesi ve yurdunun koruyucusu büyük Hektor'a, utkusunun muştulayıcısı olur umarıyla, dev surların önüne çıkardı ve çocukcağız o an ilerde, ölümüne savaşan iki kişiden birinin, yumuşak kıvırcık saçlarını özlemle okşayan, yanık tenli babası olduğunu anladı. Çocuk bu ya, babasının düştüğü zorlukları, ölüme ramak kalan hallerini, alttan üste, üstten alta yalnızca tesadüflerle, öylesineliklerle, salt Zeus'un acınası yardımlarıyla düşüp kurtulduğunu ve çocuklara has, o bilinçdışı, garip sezgiyle, Hektor'un, Hades'e doğru giden yaşam ipliğinin kopmak üzere olduğunu anladı. Ağlamaya başladı!.. Andromak bu beklenmedik zorluk karşısında ona süt vermeye çalıştı, kucağında hoplattı, kucakladı, sarıp sarmaladı, öpücüklere boğdu ama ağlamalar kesilmedi, surların ötesine doğru atılıyor, yazgının, alın yazısıyla süslü fermanına tanık olmak istiyordu, içgüdüsel bir ürküntüyle, Andromak, son bir umarla Hektor'u işaret ederek bak az sonra, zaten baban sana gelecek dedi. Çocuğu avutuyordu. Surların dibine kadar yaklaşan iki cengaver, sanki iki ölümsüz, sonsuzluğun hakanı, zamana bekçilik yapan birer Tanrı gibi çarpışıyordu. Aşil'in kayalarda bilenmiş, denizlerde kavrulmuş elleri, ayakları, genç bir keçi gibi zıplayan bacakları, güneşte yanmış, bronz bir kursa dönmüş vandal çatısıyla, meşin kadar sert, yay gibi gerilmeye alışkın göğsü ve dağlarda çelikleşip, kararmış acımasız kollarının hücumuna dayanamayan Hektor, artık iyice surlara yaslanıp, sırtını dayayarak savunmaya, savaş terminolojisinin gizemli bilgeliğinde; kuşkulu bir dinlenmeye geçti. Truvalılara o kadar yakındı ki Hektor, iki cengaverin hoplayıp zıplayarak ölümden kaçışında, bir ceylan gibi takla atışında, yukardakiler, ellerini uzatsa tolgasına dokunacaklar, Andromak ve minik yavrusu da, ellerini uzatsa, neredeyse tutacaklardı sanki... Oysa birbirlerine en az bir kaç mancınık yüksekliğinde, belki de sayılmasız, bilmem kaç dirsek boyu uzaktılar. Andromak; artık dayanamadı ve bir an, çocuğu mazgalların arasından aşağı doğru, iki kolundan sarkıtarak, sırf Hektor çocuğu görsün, varlığından kuvvet alıp, sunaklarda tanrılara adanmış bir kurbandan geçen, coşkulu, can veren bir güç gibi, derman bulsun amacıyla; Hektor diye bağırdı, Hektor!.. (Bazı kaynaklarda çocuğun, Baba, Baba!.. diye cıvıldadığı söylenir, savlar değişiktir.) Oysa Zeus'a yakışmayan, kahredici bir oyundu bu!.. Korkunç bir sessizlik oldu... Hektor'un bakışı bulutlardan geçti, göklerde iki akbaba dingin, kıpırtısız kanatlarıyla dönüyor, çok uzaklarda badem ağaçlarının çiçeği ılık rüzgârlarda dökülüyor ve sanki bir düşteymiş gibi, kiraz ağaçları çiçeğe duruyordu. Deniz küçük dalgalarla gidip geliyor, yamaçlarda karıncalar alışılmış, bildik yuvalarını adımlıyorlardı. Hava ansızın karardı!.. Gökler çöktü ve Hektor yavaşladı!.. Göz alabildiğine uzanan surlar, bir yarasa sürüsü, kapkara ordular gibi süzülüp, üzerine doğru yavaşça, hışımla ve iştahayla kapandı!.. Evren yıkılmış, acayip bir ses duyulmuştu sanki... Ortalığı bir tansıma, duygulandırmayan bir sessizlik, çok derinlerden gelen bir ağıt sardı. Ölmüştü... Fener alaylarıyla, haykırışlarla, savaş ve zafer naralarıyla ve dinmek bilmez bağırtı, canhıraş feryatlarla... Düş içinde bir düş boyutuna geçilmiş, tarih tekerrür etmişti!.. (Ama hiç bir felaket olmasın ki, karşıtlamında, onun paralel dünyasında, psişik bir süblimleme, bir süblimasyon, minicik bir ödünleme, bir bağış, armağan bulunmasın, 'ulu gökler, kara surlar, üzerine kanatlar açıp kapanmıştı ama' o yine de sonsuz bir beyazlığa, uçsuz bucaksız bir dinginliğe kavuşmuştu belki de!..) Boynundan aşağıya horlayarak akan kan, aşağılara doğru yollar çizerek dökülüyor, yüreğinin üzerinden geçerek, yeşil çimenlere doğru, doğanın kuraklığına, susuzluğuna, kavrukluğuna, kısırlığına, coşkulu bir yağmur seli, bir bereket aylası, beklenmedik bir tufanın azgın suları gibi yayılıyordu. Minik çocuğun ağlamalarına ve Andromak'ın haykırışlarına kulak vererek, 'Akıl'leus'dan bir an gözlerini ayırması (bir aşk uğruna, onun meyvesi adına yukarıya bakması) sonu olmuş, vahşi arzularla dolu Aşil, genlerinden ve barbar deneyimlerinden kaynaklanan, dehşetli becerisiyle hatayı affetmemişti. Yine de sağ duyuyu hırs ve hınçla yıkıma sürükleyen, korkunç bir şey bu, bir çocuğun çığlıklarıyla, sonsuzlukta kendi varlığıyla göz göze gelen bir insanı öldürmek, tanrıyı ve evreni yadsımanın ta kendisi olmalıdır, yaşama canla başla sırt çevirmek, tanrısal tözde, karakullukçu yoksulluğu sürdürmekte ayak diremektir. Mikro evrende yok etme güdüsünün, varlığını sürdürme özgeciliğine yeğlenmesi, alçaklığın evrensel tarihinin, yaşam sevincini yok edip öldürme arzusuyla dolup taşmasından başka bir şey değildir. Böylelikle duygu akla bir kez daha yenilmiş, hegemonik ruh, acınası yüreği gene ezmiş, talan ve yağma, simetri ve düzene üstün gelmiş, barbarlık ve vandal yakı, göz alıcı sütunlarla, yükselen kuleleri, soylu kentleri, vitrayları ve burçları gene paramparça etmişti. Barış ve güzellik bir kez daha yitirilmiş, yağmalanan, talan edilen, canlı cansız mallar, nakit ve emtialar bir kez daha istif edilmiş, tanrısal töz bir kez daha hezimete uğramış, vahşice yenilmişti. Ama yıllarca sürdü savaş, bir çocuğun aşkından filiz veren yenilgiyi kabullenemeyen Truvalılar, canla başla direnmeye, son güçleriyle karşı koymaya çalıştılar. 'Akhilleus akıllı' 'Odysseus kurnazdı' ve son bir hamleyle kurnazlığın ve aklın şaheseri 'Tahta Atı' görkemli bir belirteç gibi Truva önlerine bıraktılar ve bilindiği üzere olanlar oldu. Olmuş olanı Tanrı bile değiştiremezmiş. Paris hengamede öldü, Andromak Akhalar'a tutsak düştü, acınası bir prenses, gönülsüz bir gelin oldu. Priamos'u toprak çoktan almıştı, savaşın dramatik figürü o küçük prenste, küçük büyük minicik elçilerle, kargaşanın egemen olduğu bir dünyada, ölümlerden ölüm beğenmiş delik deşik edilmişti. Hepsi öldüler. Tanrılar, kendilerini duyumsayabilmek için insanları yaratmışlardır. Olan biten, insanlık için bir dram, üzerinde durulacak bir ders, ama tanrılar için bir yuğ, bir yortu, humma ve çılgınlıkla süslü bir törendir. Andromak, yurdundan uzakta yitirdiği düzen, yok olmuş düşleri ve yeni yaşamında yalnızca bir figür, öylesi bir varlık ve yararsız bir gölgenin yaşayan bir sureti olmanın verdiği acılar, küskünlük veren elem ve kederler içinde, hep Truva'yı özledi. İçine düştüğü 'Yurtsama Sayrılığı-Nostalghia' ve dayanılmaz özlemlerin onulmaz üzüncü, umarsızlık içinde yüzen kahrolası bedenini tümüyle sardığında, Truva'sını bir gün bile göremeden sonsuzluğa doğru uçup gitti. Aşil, barbarlığa bağlılığının ve bir çocuktan yararlanmakla ayyuka çıkan aklının, bir cesetle kahraman edasına bürünüp surları dolaşmaya kalkışmanın ve erliğe ihanetinin cezasını, topuğundan vurulup, -Tanrı katında aşağılanarak- ödedi!.. ... Bu tip anlatıların hepsi boş söylev, çoban aldatan kuşu, kuyruk yutan, Ah'î bir cangıl, kof bir fıçı ve tümü hegemonik / emperyal bir vodvil; us kıran, ardan, hayadan uzak bir tekerlemedir!.. Çünkü, tarih bir yinelemedir... Orpheus'u bilirsiniz, müziği ve tanrısal sesi insanları büyüler, tanrılar, doğa dışı mitolojik yaratıklar ve yaratılmış herkes onu dinler, o dinleyenleri büyüler. Ama bir yılanın sokmasıyla öbür dünyaya göçen Eurydike'sini yitirince o tüm hünerini yitirir. Tanrılara onu geri vermeleri için yalvarır. Yakarısı o kadar üzünç dolu, iç sızlatıcıdır ki, Tanrılar bu isteğini kabul ederler ve bir koşul ileri sürerler. Eurydike'yi Hades'ten çekip çıkaracak ama sonsuz karanlıkların içinden bir kez olsun geriye dönüp bakmayacaktır. Biricik aşkı ardından geliyor mudur diye... Ama o umuduna ve merakına yenik düşer ve tıpkı Hektor gibi; Bir an için geriye, aşağılara doğru dönüp bakar ve bu hatasıyla Eurydike, dipsiz karanlıkların içinde, bir kez daha yiter. Yinelemelerde sürüp gider... 'Dostlarının sabırsız hançer darbeleriyle, bir heykelin kaidesi önünde kıstırılan Sezar, bıçaklar ve yüzler arasından, korumalığı, belki de oğlu olan Marcus Junius Brutus'un çehresini ayrımsar ve kendini korumayı bir yana bırakıp seslenir; ''Sen de mi oğlum!'' Bakışımlar, değişkeler ve yinelemeler, yazgımızın -alın yazılarımızın- hoşuna gider, yüz yıllar sonra, Antakya'nın güneyinde bir yerde, bir taşra beldesinde, kabadayının biri, diğer kabadayıların saldırısına uğrar, düşerken, büyüttüğü ve sorumluluğunu yüklendiği yetimlerden birini görür ve ağır bir hayıflanma, ürkü veren bir şaşkınlıkla (ne yazık ki bu sözcükleri, duymak gerekir) ''Aşkolsun!'' der. Onu öldürürler ve bir sahne yinelensin diye öldüğünü bilmez.' ... Gün geldi Hektor'da öldü-öldürüldü ama o felsefeyle de ilgileniyordu, Homeros'un İlyada'sında buna ilişkin tek bir dize-satır yoktu belki, ne ki, zaman içinde İlyada'dan metinler çıkarılıp, bölümler eklendiği ileri sürülür, tıpkı korsanların; Kâşiflerin deniz aşırı haritalara, okyanuslara kendi ütopik adacıklarını yerleştirmesi gibi, her dragoman, her dil ambarcısı, antik metinlere kendi kadim kültürü, ulusal, geleneksel bakış açısına göre yeni bir aura, can alıcı bir motto, belki de yanıltıcı bir raga eklemiştir, İlyada biraz Dante, biraz Yunus, birazda Rus kanoniklerinden alıntı bile olsa, solgun bir gölgedir artık. Diyesim Truva'nın İlyada'sının makas kaymasıyla, eksen değiştirdiği bile söylenebilir, Tanrıların yansız olduğu ileri sürülen bir metinde, Homeros nasıl yanlı olabilirdi ki... Hektor'un yaşadığı dönemde, Assos'ta felsefenin yapıldığı, alabildiğine özgür bir güneş tapınağı olduğu söylenir, bugün bile bu gelenek coşkuyla sürmektedir, bu geleneği başlatanın Hektor olup olmadığı bilinemez; ama onun yurdunu teke tek savunmaya kalkışacak denli fütursuz olduğuna bakılırsa, yazgısına boyun eğmesi, yurdunu ve ulusunu, tüm bir ahalisini sevmesi bir yana, tüm insanlığı gözünde kutsallaştırabilmesi ve ölümü hiçleyebilecek teorik coşkunluktan ziyade, 'eylemsel adanmışlığın' daha evrensel ve yüce bir tutum olduğunu düşünüp bilmesindendir. Unutulmasın ki Hektor, gerçekte bir savaşçı, silahşör değil, döneminin yüksek eğitiminden geçmiş soylu bir prensti ve yurdu adına teke tek çarpışmayı göze alması, ölümü hiçlemesi aldığı derin ve hümanist kültürün onu etkilemesi, düşüncenin kendisini eylemde göstermeyen; bir teorik hamur olmasını göksel bulmamakla, onu yeryüzünde deneyimleyebilmesindendir. Aşağıda onun bu görüşüne ışık tutacak, bugünün diline ve anlayışına ziyadesiyle uyarlı; Pergamon yaprağıyla berkitilip geleceğe saklanmış, belki bölük pörçük ama çağına göre ip uçları veren, ilginç sayılabilecek, ruhların sevisine yatkın, varlık-yokluk meseliyle ilgili sandığımız, yer yer boşlukları da olan bir metnini sunmaktayız. Pergamon yaprağının orijinali / aslı; Truva kıyımından kurtulan Aeneas tarafından Sabin'ler (geçmişteki Roma, şimdinin İtalya'sı) ülkesine kaçırılmış ve halen Emilia-Romagna bölgesinde 'Kızıl Şehir' olarak anılan Bulaggna'da dünyanın ilk üniversitesi kabul edilmiş, kutsanmış yapının kütüphanesinde, cam bir hazne içinde özenle saklandığı bilinmektedir. Kütüphaneyi ziyaret edenler onu görebilir. Bu metni Evrenin Yapısı'nın yazarı Lucretius'un, Alighieri gibi aydınların, Leonardo'nun ve 'Yeniden Doğuş'u (Renaissance) izleyenlerinde okuyup, gözden geçirdiği ileri sürülebilir. Ne ki, dile getirilmez / getirilemez belki ama, mimari harikası görkemli tapınaklar, elem dolu bahçeler, amfiler, amforalar, vazolar, mermerler, serviler, galeriler ve sütunların dibinde yıldızlara bakıp felsefe yaparak, gözlerini yeryüzünden uzaklara, göklere, göksel olana çevirenler sürgit yenilir. (Evrensel / tanrısal olanın yazgısı; -insanüstü bir denkleştirme ve cennet ve cehennemin bireşimi, uygulayımdaki 'Cehenneti' bir bulgu gibi- bu yöntemlerle belirlenir. Bir cezanın, evrenin bir başka köşesinde affı ya da hoş görüsü vardır, bir katilin; bir hınç çağırıcısı, bir öç cambazının; domino teorisi gibi, bir çığ, bir çığır gibi, zaman içinde ters yüz olan veya direk, doğrudan karşıtı sayılabilecek, kozmosun başka bir aurasında kutsanmışı veya bir masum ya da bir yetim sayılmışı da vardır.) İşte o metin... ... ''Yokluk (türevlerinden biri ölüm olan), insansıl olanın ürettiği bir kavram olarak, varlığıyla; varlığı düşünmemize, töz ve nen olarak, tinsel alanını genişletmemize olanak tanırken, varlıkta bir dibace gibi yine kendisinin üretebildiği bir kavramsallık / bir bütünlük olarak yokluğu düşünmemize, algı sınırlarının içinde devinmemize olanak tanıyor, izin veriyor. (Kız kardeşim Kassandra geleceği okumaya bayılıyor, Kâhine'mi demeliyim ona, Delphoi sadakacıları, oradaki yaşam dilencileri, rahip ve rahibeler gibi, salaş, salkım saçak, sanki kendinden geçmiş gibi giyinmeyi seviyor ama ben onu anlıyorum...) Peki öyleyse, varlık ve yokluk dışında, henüz düşün alanının içinde varsayıp tutamadığımız ne, ussal kavramlarımızın çerçevesi içinde yer etmesini sağlayamadığımız olabilirliklerin, olasılıkların harmanı ne, nerde o, o kim, salt bir töz mü... Onu tanrılar ya da metinsel bir kolaylık olsun diye, bir tekilliğe indirgediğimizde, 'Tanrı' kavramı ile geçiştirip sınırlıyor muyuz, yoksa tanrı, soyut bir kapılım, kapsanım olarak bizim görece bir erinç içinde olmamızı sağlayan, hükmeden bir araç, bir arka plan konumunda mı; Tanrıyı aşabilmek ve ötelerinde bir düşünce ya da olabilirlikler denizinin / okyanusların içinde yüzebilmek, bizi daha büyük çıkmazlara mı sürükleyecek ve yoksa bir kozada, bildiklerimiz aritmetik hızla artarken; bilmediklerimizin, tanrısal olanın, altınsı güneşin gölgesinde, 'Assos'un sütunları gibi', geometrik biçimde artmasına neden olması, verevine kırıkların, bilinmeyeni katlayıp çoğaltması, kimliğimizin bunalımlarını artıracak diye mi korkuyoruz. Durağan konumda aşılması gereken tanrılar (tanrı) değilse, idenin kotasına, düşünsel çevrenimize, o düşsel sarnıcımıza nelerin girmesi gerekiyor, hangi düşünsel yapıyı, parçalanım, dağılım ve toplanımları anlağımızın sınırları içine buyur etmeliyiz henüz bilemiyoruz biz... (Kral Priamos, bir gün ölecek, Paris ölecek, ben öleceğim, yeryüzünü gören herkes gibi, bütün çehreler ölecek, ama bu döngünün derin ve savaş arabalarının yok edici; ne ki değirmenlerin üretici, çoğaltan tekerleği gibi bir anlamı olmalı.) Öyleyse diyorum ki, aşılması gereken biziz, özbeöz kendimiz. Temel sorun buysa henüz hiç bir şey bilemiyoruz demektir. Bir illüzyon ve normatif adlandırma ya da (Paris'in, doğumu / yaşamı / ölümü gibi) format çağlarında yaşamadığımızı kim söyleyebilir. Gelecek çağlarda işliklerde su yüzüne çıkan sanat ve her tür düşünce kurumsallaşacak, bireyler yok olacak ve öbekler, gruplar ve hatta makineler kurumsal varlığımızın düşünsel devinim ve evrimsel akışına yön verip, ön ayak olacaklar. Bunu seziyorum. Düşünce kendi başına üreyen, tüzel bir kişilik olacak, başlı başına bir matriks, 'dölyatağı' ama evrenin ve varoluşun gizini, hiç bir zaman bilip ele geçiremeyeceğiz biz. Göklere yükselen kulelerimiz, ancak görkemli gömütlerimiz olabilir, açılmaz, dudak uçuklatan, görselliğiyle büyüleyen kapılar, bizi temsil eden acınası kimliğimiz olabilir, geçersiz bir profil, düşünen bir maske olarak, tümüyle bizim adımıza devinip, konuşabilir. Gerçekte soyutuz diye bir soyutlama girişimi değil bu, yeryüzü, 'eARTh' sürekli değişen ve gelişen bir organizma; bilgilerimizle gelişip değişen... Bilgilerimizde ona paralel olarak değişip gelişecek ve sonsuza dek sürecektir bu paradoks... Bilgi sonsuzsa ki öyledir, değişimde sonsuzdur, algıda; onunla paralel olabilen ve bütünlükle birlikte yol alabilen, bir bitimsizlik, sonsuzluk olabilecektir. (Ölümlü Hektor bunu söyleyebiliyor.) Günün birinde, bilgi kotlama ve bakış açısı ise eğer ve bir sınırlama ve organel ya da bedenleştirme ise bilgi, bir kısırlaştırma, 'mikroevrensilik' ya da daraltma, büzerek anlama biçimi olarak; doğmadığımızı savlayabileceğiz, değişkenlik ve öğrenim -bilgi- görecelidir, gerçekte bir soyutlama, bir tözüz biz. Öyleyse diye sürdürelim, düşünsemede bildiklerimiz bir anlamda bilmediklerimizdir... Çünkü form, daralmış bir sonsuzluğun tanımlanması ve bilmediklerimizde, gözün ardı, yazıt'lar evinin ya da duvarın arkası, erişemediklerimiz, belki de anlağın algılayamadığı, -ruhun dışında- ona sığamayan göremediklerimizdir. Onlar henüz bilinmeyen sınıflamasına bile girmeyen, girmesi gerekmeyen, oluşum dışı birer mekanik töz, çark birliği veya gözlerimiz ve ellerimizin amigdala ile ortak ürünleri olan, yokluğunda ötesindeki -şimdi, şu an sayıkladıklarımız gibi- varsayımları olabilir. Ne ki savın her türlüsü bir gerçekliktir ve düşünce varlıktır aynı zamanda... Bütün bunlar bu nedenle bir düş diyebiliriz çünkü varlar. Var olan; düşlenen. Düşlenen; var olandır. Sarkaç ve pandül, ikisi bir. Ben ve o, Andromak ve küçük Hylas. Sonuçta kendimizi aşamıyoruz, varız ama yok denecek kadarda kısırız, kısıtlıyız, kurağız, çorağız biz. Ne acı, ama belki her şey, minik ve manik ve belki her şey devil ve devasa, mo(o)n (ay tektir ve nükleik) ve moleküldür. Aynı zamanda, korkunç bir sancı, yetersizlik içindeyiz biz... Evet, yazıdan, tanımlarımızdan daha güçlü olan, olabilen çok şey var. Algı var. Sözcüklere sığamayan, sözün göremediği, bilemediği, sınırsız şeyler var. Bütün diğerlerinden güçlü olan bir ruh, 'tin' var örneğin, dizimizin dibinde, bize ne kadar yakın, ama gerçekte bizden sonsuzlayın uzakta o... Bedenimiz onu zapt eden bir sığlığa dönüşüyor çünkü... (Yaşlı Priamos 'Yüce Baba'm var ama ona hiç bir zaman dokunamamak gibi bir şey bu.) Bir ruhu / tözü, bütünüyle harflere nasıl dökebiliriz, biz bunu bile eylemsel kılıp, gerçekleştiremedik henüz, öyle sonsuz ki, biz onun trajikomik bir parçası olabiliyoruz ancak, ilkinsil örneği... Belki giz onda saklıdır, ama o bizi görüyor, biz onu göremiyoruz, bütününü görmemiz olası değil, parça hiç bir zaman bütünü algılayamaz, ama kendisini bütünden daha iyi tanır. (Hektor, kendini bilir ama göremez.) Öyleyse bildiklerimiz de, bilmediklerimiz de, gözün ardındaki, usun ötesinde, pergamonların ve duvarın arkasında görmediklerimiz, göremediklerimizde; bir düş olmalıdır gerçekte!.. (Truva gibi!..) Bir ruh, tin ve töz adı ne olursa olsun; Her şey bir düş... 'Ona dil verildi, şu yalan yani / Ona et verildi, toz olan'. Çünkü başı sonu belli olmayan her şey, ancak bir düş olabilir. Ona düş diyen biziz ve düş kendimiziz!.. Bir tasım. (Zeus'un, bir oyunu mu bu) Şimdi gelin yaşamın çıkmazlarında sevgi üzerine düşünelim... Bir olmak, sevmek, sevişmek, birlikte kararlar verip yürütmeye yol açan türevleri edinmek, minik manik bir evrenin mikro bir örneğidir gerçekte, insanoğlu sevdiğinde hem bir gazap içindedir, hem de durgun, sakin. Evrende öyledir, bir yanı galaktik alevlerle parlayıp sarsılırken, diğer yanında güneşler açıp, otların, çiçeklerin bittiğini biliyorum. Kreon bir keresinde şöyle yazmıştı; 'O benim tanrımdı ey dünya insanları / Ah işte insan tanrısıyla nasıl sevişir!..' Başka bir dizesinde, 'Aşkın gücüyle yamaçta diz çöküyor işte Akropol!..' demişti. Sevgiyi bu denli abartmamızın altında minik evrenler yaratmış olmanın en yalın ve doğal örneğini sergilemenin doyuncu ve erinci vardır, bütün bunların gücüyle yaşayıp, elinde tutabildikleri için kibirlidir aşıklar. Oysa aşk yok etme arzusudur, ama bunu dediğim an bir kindarlık duygusuna kapılıyorlar, aşkı güzelliğin iyiliğin klişeleri içinde yinelemek ne kazandıracak tebaamıza, tanrı /lar/ nın varlığıyla yokluğu aynı şey diyorum, aşkta öyle, sonsuzlukta yok etme ve var etme arzusu, bir bireşimin iki parçasıdır ve ama birdir. Ne ki yaşam ve evren her şeyiyle bir bilinmezliktir yine de... (Bu yüzden Kassandra'nın kehanete soyunması astrolojik değil, trajik bir kaygıdır.) Her şeyi, her eylemi, her sözü, Tanrılara bir tapınç, önünde bir kapanış ve bir gönül borcu / şük'rle bağlayanlara seslenmek istiyorum, Tanrı /lar/ tüm evreni ve sizi, sözlerinizi, eylemlerinizi hep böylesine bir sunu, bir yineleyiş içinde olasınız diye yaratmış olamaz, tapınmaktan kaçının. Onlar sizden başkaca neler duyabiliriz, tansığın ruhu adına neler görebiliriz, düş gücümüz,totemin ve tütsünün yüce neni adına, sonsuzluğun çeşitlemi uğruna neler işitebiliriz diye yarattı. Yinelemelerle ölüp gidesiniz diye değil. O sizden usun almayacağı, bilincin kavrayamayacağı ne varsa duymak istiyor, görmek istiyor ve bir gün yeni bir evren kurmaya kalkışırsa eğer, ki olası olan budur, sizin sınırsız yanılsamalarınız ve olağanüstü yeteneklerinizden yararlanmak istemesinin o soycul nedeni de bu olacaktır!.. Edimlerinizin büyüleyici erdemi. Gerçekten tapınmak istiyorsak biz, tanrılara yardımcı olmak için yaratıldığımızı düşünebilmeliyiz, gerçekten yardım edilecek birileri varsa oda tanrıdır. Onlara yardımlarımızı esirgemeyelim. Yaşamın gerçek amacı budur, her insanın tapılası ve erişilmez, göksel eylemi bu ülkünün peşine düşmek olmalıdır. (Bizim yarı tanrılar yaratmaya kalkışmamızın özündeki gerekçesi de, budur belki de...) Ama bazı şeyleri ağırlıklı biçimde düşündüğümde, tümüyle doğallaşıyorlar ve herkesçe bilinen bir nen gibi geliyorlar artık bana ve bu konuda kayıt tutmak ne yazık ki garip geliyor... Örneğin güzellik, yalınlık, som ve soft olan; nasıl piramit yükseldikçe inceliyor ve doruk noktada sıfırlanıyorsa, som düşüncede böyle, tanrısal olanı estet olanın doruğu ve piramidin uç noktasında, saf hiçliğin, erişilmez güzelliğin doğumu ya da ölümü gibi görebiliyorum. Yüceliğin en katıksız, saltık noktası, tanrısal hiçlik. Diyesim, sonsuz yalınlık, saflık, piramitler gibidir geniş tabanın gücü ve görkemi dorukta sıfırlanır ve som olana dönüşür, bu hiçliğe benzer ve bir zümrütanka olan, tanrısal betim, salt güzellik artık erişilmez bir boşluk, bir hiçliktir. Bu yüzden tanrının / tanrıların ne olduğunu bilmiyorum ama ne olmadığını biliyorum sanırım... Ama yine de çalıntı ruhumun düşleriyle avunmak ne zor demekten alamıyorum kendimi... Ölümlü ruhumun son sözü gene de şu ki, erke dönüşen her tür yargı insanları ayrıştırabiliyor, düşmanlaşıyorlar, sanatın esin perisi belki sakinleştirici olabilir ama oda bir erke dönüştüğünde, aynı sona koşan hayaletler ordusunun atlıları olacak!.. Çözüm yok ufukta!.. En iyi birleştirici toprak! Doğ, Savaş ve Öl!.. Cenine (yuvaya) dönüş. Öldüğümde kanonu baştan sona uygulayabilen ötekiler gibi kendimi kutsamaya zamanım olmayacak. Şimdi tüm düşüncelerimi yadsıyor ve insanın yeryüzünde bir mezarının olması, onu günahkârların azizi kılmaya yeter diyorum... Her tür düşüncenin bir egoya dönüşmesiyle; kendimden utanıyorum. Ey yok oluş, ruhun gölgemdir ve hiçliğin uçurumlarındaki düşlerim sendin!.. (Umarsızlığın umarı ve düşlerin düşüşü, işte bu). ... Hektor'un birde şaşırtışı vardır. ''Ben 7 yaşındayım, babam 49, benden tam 7 kat çok yaşamış. Aradan 35 yıl geçiyor, ben 42, o, 84 yaşındadır artık. Tanrılar yaşam ipliğini uzatmış. Peki, neden benden 7 kat fazla yaşayan adamın, yarı yaşındayım şimdi ve sakallarım onunkinden daha beyaz. Zaman giderek yok mu oluyor. Belki de, sonsuzda tekilleşip, sıfırlanıyoruzdur. Zaman değil, biz geçiyoruzdur. Göz yaşlarım, sevinç sellerine karışıyor, bakışlarım keder yağmurlarıyla örtülü...'' ... Yaşam, onu sevenlerinin yanında olsun... 'Hayyû lâ Yemût' Ölmeyene Andolsun!..